PUGNA AD MACLODIUM Elegia A: MANZONI
Buccina dat dextra, dat laeva buccina tantum
belligero circui perstrepit aura sono.
Pulsum equitum tellus, peditumque utrinque remugit;
expansa hinc illinc martia signa micant.
Prodiit en acies; alia illi en obvia venit
procursu spatium corripiuntque pari;
ense ensem pellunt, adverso et pectore condunt;
ingeminant ictus; sanguinis unda fluit.
At quinam hi ? Laetus qui barbarus hostis ad oras
devenit nostras horrida bella gerens ?
Aut patrias servare domos, aut fortiter ipsam
juravit vitam ponere quisne suam ?
Non secus ac placide considens saepe quietas
agrestis tuguri villicus ante fores
Longius ostentit labenmthos aethere nimbos
arva super numquam omere scissa suo;
sic etiam audires securum quemque, cohortes
qui procul a campis cernitabesse suis,
narrare incensas miserandis ignibus urbes,
millia qua eque hominum missa fuere neci.
Una domus cunctis; sonat omnibus una loquela;
comune est ipsis, quodpatet ore, genus.
Hos vocat hexternus communi nomine grate
materno tellus hos alit una sinu;
Haec inquam tellus, natos quae imbuta cruore
nunc spectat dirae fata subire necis,
quan natura aliis divisit provvida terris,
Alpibus et circui muniit, atque mari.
Quis prior in fratrem sceleratos extulit enses ?
Quae pugnae infandae causa nefanda fuit ?
Haud norunt; mortemque ferens, moriturus et ipse
absque ira huc venit, conseruitque manus;
venalisque ducis pugnat venalis in armis,
quae fuerit pugnae causa nec inde rogat.
Proh dolor ! Ast nuota non sunt dementibus illis ?
Non Matres, volucri quae pede castra petant,
ut caros rapiant inglorio ab aequore Martis,
inque suos referant, dulia tecta, lares ?
Ardentemque senes quid non compescere pubem
prudentis tentant viribus eloqui ?
Hic matrum labiis pueros pendere videres
discentes turpi nomine quemque virum
noscere, venturo quos ipsitempore leto,
miscentes cursus bella cruenta, dabunt:
laeta illic inter vigilatae gaudia noctis
texta auro et gemmis fulgida serta comis
ostentare nurus, victrici uxori bus hostis
quae procus, aut conjux eripuere manus.
Heu heu infelix, heu heu miserabile fatum !
Plena farae est caedis, plena cruoris humus.
Augescit strepitus, reboat clamoribus aether,
nulla datur requies, crescit utrinque furor.
Ordine sed fracto jam jam sibi consulit aegre,
atque refert trepidans altera turba gradum.
En cedit, vulgi desperantisque triumphum
jam vitae dulcis corde resurgit amor.
Jactatae ut vanno funduntur in aera fruges,
sic quoque pugnantum copia victa virum
territa per latos dispergitur undique campos,
atque fugae cinctas tendit adire vias,
ast subito occurrunt metuendae hinc inde phalanges,
proximus ast humeris acer anhelat equus.
Procumbunt tepidi pedibus victoris, et ultro
se dedunt, gladios abjiciuntque procul.
Vincentis turbae gemitus morientum inultos
vox tegit immenso, quo ferit astra, sono.
Corsor equo insedit, sumit carta, abdit, abitque.
Verberant, urgent, agit, jam vorat ecce viam.
Quadrupedante tremit tellus circum excita pulsu,
suscitat extemplo singola rura fragor.
Cur vos a campis, vestris cur sedi bus omnes
ad tritum celeres convolitatis iter ?
Vicinum cupido suscitatur quisque rogatu
nuntius hic pugnae quae bona dicta tulit ?
Unde venit nostis; dicturum gaudia et illum
hae vestrum, miseri, spes fovet amne sinum ?
Letali fratres foedarunt vulvere fratres,
horrendum hoc vobis nuntius ipse fero.
Fit clamor, laetis resonat concenti bus aer,
omnia festiva templa decore nitent.
Ardent tura focis; homicidae pecora gentis
infandum ! Grates, quas Deus horrent, agunt.
Alpibus interea Externus despectat al altis
fraterna Fortes qui cecidere manu.
Hos mordere sulun videt, ipsos ille recenset
crudeli exultans pectore laetitia.
Festinate viri; numeros complete, trimphis
cessate et ludis; en venit hostis, adest.
Victores ! Pauci, atque effetti viribus estis ?
Vos ideo ad pugnam conscius ille vocat.
Atque ardens animo vos nune exspectat in ipso
haud dudum fratres quo periere, loco.
Tu tibi visa tuis brevius olim, angustaque natis,
quos mutua nescis pace fovere sinu.
Fatalis terra ! Externos nuc accipe, prima
haec est admssis debit poena tuis.
Quem tu non ullo laesisti crimine, mensae
irridens hostis conseident ecce tuae;
stultorum exuvias en dividit, atque tuorum
regum captivas exuit ense manus.
Stultus et ipse ! An probris gens fuit ulla beata ?
An felix unquam caedibus ulla fuit ?
Tristia non tangunt victos tantum modo; iniqui
mutari in lacrimas gaudia quippe solent.
Saepe equidem, gressu procedit com ipse superbo,
aeterna haud illum Numinis ira premit;
ast notat, et signat, vigilat servaque, manetque,
suprema ast illum com venit hora, tenet.
Unius in speciem efficti, quos una redemit
sanguine divino dextera, et unus Amor,
qualibet in terra, nobis et qualibet hora
aetherio hoc dabitur lumine posse frui,
usque sumus fratres, nod foedere jungimur uno;
ah pereat ! Poterit qui violare fidem
quinque aegro insistens flenti se extollit in altum,
aeternamque animam torquet amaritie.
******(Digitazione di Albino Vesprini)