SANT’ALESSANDRO nella Visita pastorale dell’anno 1624 alla Cattedrale ASAF registro II. – X – 2: c. 6
“ Descendit ad ecclesiam subterraneam et specialiter ad Cappellam versus portam orientalem sitam intra quam in tribus arcis lapideis sacrae reliquiae conservantur.
In una (sita) a parte evangelii asservantur ossa diversa sanctorum, quorum nomina sunt scripta in libro vitae et ingnorantur.
In secunda a parte epistole, custoditur corpus, vel potius ossa una cum sanguine concreto sancti Philippi Episcopi e Martiris Firmani.
In tertia (sita) sub altari continetur corpus integrum sancti Adami abbatis. / c. 6 v /
Et quia ista cappella est valde humida ita ut ipsae sacrae reliquiae magnum detrimentum patiantur, et in dies magis consumentur, idcirco usque ad solemnem translationem, quam dominatio sua illustrissima habet in animo facere quam primum commode poterit, protunc mandavit ad ipsam conservationem maiorem intra ligneam arcam altam et item ligneam, et si fieri posset, cum pressinam aliquo panno, vel laneo, vel serico coloris proportionati dictis Reliquis includi, expensis Operarie, infra quatuor menses.
Item errantibus ligneis superpositis seras et claves firmas accomodari et claves ipsas a Canonico Operario custodiri.
Item ut infra quindecim dies loca seu Arce supradicte a pulvere, et sordibus diligenter mundentur.
Item ut prima die Maij quando dicte sacrae Reliquiae sollemniter adorandae frequenti populo exponuntur, sacerdotes, cum cocta et stola, custodes ad singulas arcas singuli adhibeant, neque tamen illis claves ipsarum rliquiarum ullo modo reconsignentur, quod etiam servari decrevit ad custodiam ss. Reliquiarum que in Altari / c. 7 / maiori die dicta exponuntur.
In ipso etiam actu Visitationis, ex benignitate sua decrevit consignari particulam assium sancti Philippi Episcopi, et Martiris, r. domino Angelo Stephanucci de Alteta, qui ex sua devotione ad ecclesiam Parrocchialem dicti castri asportare, et loco decenti collocare quam maxime cupit.
Visitavit deinde quedam Reliquiaria in quibus aliae Reliquiae ss. conservantur extra quarum unum extraxit ossum dico manus s. Laurentii Martiris, et decenter collocavit in quodam vasulo …rto inaurato a dom. s. illma Ecclesie dono liberali tradito.
Item collocavit unum ex dentibus s. Stephani Protomartiris in alio Reliquiario ligneo inaurato.
Que reliquie conservabantur in duobus arculis lapideis semipalmaribus, in quarum orifitio nomina dictorum sanctorum erant insculpta.
Item invenit quasdam reliquias certas cum incertis admistas intra quendam loculum ligneum parum decentem indecenter repositas. Mandavit certas ab incertis separari, et locis decentioribus utrasque diligenter includi.
/ c. 7v / Ad reliquias autem, ut in superiori Visitatione etiam fuit decretum a b. M. Rev.mo Episcopo Octinello ecclesie Metropolitane donatas, mandavit per Vicarium Generalem una cum dominis Agapeto Sansoni primicerio, canonico Ciccolino, canonico Parino theologo, Francisco Andrea Philomato canonico, et patre Joasepho Savino, illarum diligenter recognitionem fieri, et certitudinem, et identitatem inquiri ad effectum ut certae ab incertis separentur, et servatis servandis, publice adorationi fidelibus possint exponi, ac tamdem authenticum inventarium de illis omnibus fiat. Et interim quia clavis erat amissa, mandat arculam cordulis colligatam, et sigillis munitam intra loculum solitum in sacristia conservari.
Die 7 Augusti 1624 \ Per aliquot dies iuxta decretum superius per d. Vicarium Generalem, ac deputatos suprascriptos recognitioni, inspectioni atque separationi dictarum sacrarum Reliquiarum, a b. m. Rev.mo Octinello dono datarum diligens opera data fuit, tandem habita relatione de processu fabricato in executione dicti decreti, habitaque congregatione revv. Patrum theologorum coram dom. sua ill.ma loco separato, et in capsula lignea cordulis colligata, et sigillo dom. suae ill.mae / c. 8 / obsignatas, et pronunc asservari in Armario aliarum Reliquiarum donec aliter fuerit provisum, voluit.
Certas autem omnes Reliquias tam a dicto rev.mo d. donatas quam in dicta ecclesia Metropolitana antiquitus habitas, prius diligenter undequaque omnibus partibus tam ecclesie superioris, quam inferioris dom. sua ill.ma decrevit, eas omnes quamprimum ad ecclesiam inferiorem transferri, in armariis iam prioribus annis ab ill.o et rev.mo cardinale Bandino paratis ad idem locum transferendis, et in aliis etiam, quatenus opus sint, sumptibus operarie, contruendis, et loco, ac forma oretenus a dom. sua ill.ma perscribenda, collocandis decenter, ac fideliter reponi et conservari.
Ac prohinde dictam partem ecclesie subterraneam novis et amplioribus fenestris illustrare, calce dealbari, pavimentum locis necessariis instaurari, vel de novo confici, portas firmas suis clavibus, et seris munitas ad utrumque scalam aditum adiungi iuxta formam perscribendam infra annum modo tamen ad mensem octobrius proximi opus ipsum inchoetur.
Quibus tamen absolutis idem ill.mus prosequens suam visitationem accessit ad Altare maius in capite ecclesie ad orientalem partem marmoreo lapide erectum, in quo do. Sua ill.ma pontificale < …..>/c. 10 v / Ad altare SS. Sacramenti in quo adsunt infrascripti tituli: primus sub invocatione SS. Trinitatis <…> Secundus s. Michaelis et s. Laurentii <…> Tertius s. Alexandri <…> Quartus s. Thomae apostoli et s. Antonii <…> Adest etia societas SS. Nominis Dei <…>
/ c. 14 v / Ad corpus dicte ecclesie subterranee,que multis in locis instauratione indiget, cum dom. sua ill.ma Reliquias omnes in ipsam conferre et decenter collocare iam constitueret, prout in processu de ipsis sacris Reliquiis fabricato, prohinde ad tempus translationis ipsarum dictam reparationem et instaurationem re maturius considerata, et cum peritis artificibus communicata transtulit, et reservavit. De translatione vero Reliquiarum a rev.mo d. Octinello donatam intra quedam vasula facienda videatur infra folio 20 <…>
/ c. 20 / Die 10 Septembris 1624
Idem ill.mus ad maiorem decentiam … et custodiam SS. Reliquiarum, que intra quandam capsulam corio tectam asservantur, que a rev.mo bone memorie episcopo Octinello dono date fuerunt ecclesie metropolitane, et que recognite et approbate fuerunt a dom. sua ill.ma et rev.ma prout in processu desuper confecto, illas transtulit omnes intra duas capsulas ligneas extrinsecus decenter inauratas et ornatas, intrinsecus vero colore rubro depictas, et in parte anteriori insignibus gentilitiis ill.mi ac rev.mi d. Cardinalis Bandini /c. 20 v /